Genel Bakış
Türkiye son dönemlerde yabancı uyruklu gerçek ve tüzel kişiler açısından yatırım yapmak için cazip hale gelmiştir. Yabancı yatırımcıların Türkiye’de şirket kurma şartları ve işlemleri Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile belirlenmiştir. Kanunun 3. Maddesinde şu hüküm bulunmaktadır.
Uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe;
- Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye’de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir.
- Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabidirler.
Buna göre yabancı yatırımcıların Türkiye’de şirket kurmaları serbesttir. Aynı kanun maddesinin devamında devletin bu yatırımlara el koymayacağı ve bu yatırımlardan doğan karların yurt dışına serbestçe transfer edileceği de belirtilmiştir.
Yabancı yatırımcılar Türkiye’de her türlü şirketi kurabilmektedirler. Kurulabilecek şirket türleri şunlardır;
- Şahıs şirketleri (Çalışma Bakanlığından çalışma izni almak şartı ile)
- Limited Şirketi
- Anonim Şirketi
- Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket
Yukarıda şirket türlerinden hangisinin kurulması gerektiği ayrı bir konu olup bu yazıda değinilmeyecektir, fakat yabancılar Türkiye’de genellikle Limited Şirket veya Anonim Şirket kurmaktadırlar.
Yabancı Gerçek Kişilerin Şahıs Şirketi Kuruluşları
Uluslararası İşgücü Kanununa göre profesyonel meslek mensubu yabancılara, diğer kanunlarda belirtilen özel şartların sağlanması kaydıyla bağımsız çalışma izni verilebilir.
Aşağıda sayılan yabancılara bağımsız çalışma izni verilebilir:
- Genel Müdürlükçe belirlenecek profesyonel meslek mensupları.
- Türkiye’de gerçekleştireceği faaliyetleri 48 inci maddenin birinci fıkrası kapsamında öngörülen süreleri aşacak şekilde hizmet sunumunda bulunacak bağımsız veya yurt dışında kurulu bir işverene bağlı çalışan sınırötesi hizmet sunucuları.
- Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş olan; limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü, anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı olan yabancılar.
- Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş olan diğer şirketlerin şirket ortağı ve yöneticisi olan yabancılar.
Yabancı Gerçek kişisinin çalışma izni olmadan şahıs şirketi kurması mümkün değildir.
Yabancı Gerçek ve Tüzel Kişilerin Şirket Kuruluşu Aşamaları
Şirket Özellklerinin Belirlenmesi
Şirket kuruluşu için öncelikle şirketin unvanı, faaliyet konusunun kapsamı, merkezi, müdür/temsilcinin kim olacağı, sermaye ve paylar yönetim ile belirlenmelidir.
Gerekli Belgelerin Temin Edilmesi
Kurulacak firmanın ortağı gerçek kişi olacak ise sadece Pasaport tercümesinin noter onaylı sureti ile tüm iş ve işlemler yapılabilir.
Kurulacak firmanın ortağı tüzel kişi kişi olacak ise apostil onaylı olarak aşağıdaki belgelerin temin edilmesi gerekmektedir;
- Tüzel kişi adına alınan kuruluş ve potansiyel vergi numarası alınması ve diğer şirket kurulu işlemlerinin yapılması için vekalet
- Yabancı tüzel kişinin menşe ülkesindeki ticaret sicil belgesi
- Ortak olacak yabancı tüzel kişinin yetkili organlarınca imzalanmış kurucular beyannamesi
- Türkiye’de kurulacak olan limited şirketin kuruluşuna dair ortak olan yabancı menşeli şirketin yetkili organınca alınmış karar
- Tüzel kişi Yönetim Kurulunda olacak ise adına işlem yapacak temsilcinin imza beyannamesi
- Yönetim Kurulunda Gerçek kişi olacak ise Gerçek kişi imza beyannamesi
Esas Sözleşmenin Hazırlanması
Şirketlerin kurulması sırasında en önemli belge esas sözleşmedir, esas sözleşme mevzuatın yanı sıra şirketin nasıl yönetileceğinin belirlendiği temel dokümandır. Esas sözleşmenin mutlaka bir avukat danışmanlığında hazırlanması gerekmektedir.
Mersis Başvurusu Yapılması
Kuruluş işlemlerine başlamadan önce Gerçek ve Tüzel kişiler ile yabancı Tüzel kişi temsilcilerini mutlaka Mersis Sistemine kayıt olup Mersis numarası alması gerekmektedir. Mersis numarası almak için Gerçek kişi yada tüzel kişi temsilci için Tercüme edilmiş Noter onaylı pasaport suretleri, potansiyel vergi numaraları, Tüzel kişiler sicil özetlerinin mersise mail atılması gerekmektedir.
Tutanak ve Esas Sözleşmenin Gönderilmesi
Şirket kuruluşuna ilişkin esas sözleşme ve tutanak online olarak Ticaret Sicile gönderilmelidir.
Evrakların düzenlenmesi ve noterlikçe onaylanması
Şirket kurulumu için çeşitli belgelerin hazırlanması bu belgelerden bir kısmının noterde onaylatılması gerekmektedir. Bu belgelerin bir kısmı yurt dışından gelebilecek belgeler olup yukarıda bahsedilmiştir.
Potansiyel vergi numarası edinmesi
Potansiyel vergi numarası yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Türkiye’de işlem yapabilmeleri gerekli olan numaradır. Söz konusu vergi numarası online olarak alınabilmektedir.
Rekabet Kurumuna Yapılacak Ödeme
Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanuna göre yeni kurulacak anonim ve limited şirket statüsündeki tüm ortaklıkların sermayelerinin on binde dördünü rekabet kurumuna yatırması gerekmektedir.
Sermayenin belirli bir kısmının şirket banka hesabına yatırılması
Anonim şirketlerde nakdi olarak taahhüt edilen payların en az %25’inin, şirketin tescilinden önce şirket adına açılmış bir banka hesabına yatırılması gerekmektedir. Pay bankaya yatırıldıktan sonra bankadan para yatıran şirket ortaklarının adı, soyadı / ünvanı ile her ortağın yatırdığı tutarların ve toplam yatırılan tutarın gösterileceği banka mektubu alınmalıdır. Tek başına dekont kabul edilmemektedir.
Limited şirketlerde bu sermayenin bir kısmının şirket kuruluşunda banka hesabına yatırılmasına gerek yoktur.
Tescil için Ticaret Sicili Müdürlüğüne başvurulması
Kurucuların ilgili belgelerle beraber sicil müdürlüğüne başvurusu üzerine ticaret sicili müdürlüğü tescil işlemini tamamlar. Ayrıca anonim ve limited şirketler ile kooperatifin kuruluşunda, bunların tutacağı ticari defterler ticaret sicili müdürlüğünce tasdik edilerek, tescili takiben ilgilisine verilir. Kuruluş işlemlerinin bir vekaletname ile yetkilendirilen temsilci aracılığıyla da yapılması mümkündür.
Başvuruda İstenen Belgeler;
Anonim Şirketin Tescili İçin Gerekli Belgeler;
- Başvuru Dilekçesi ve kuruluş bildirim formu
- Kurucuların imzaları tasdik edilmiş esas sözleşme.
- Nakdi olarak taahhüt edilen sermayenin en az yüzde yirmi beşinin bankaya yatırıldığını gösterir belge
- Rekabet Kurumu payının ödendiğini gösterir ödeme belgesi
- Kuruluşu Bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şirketler için bu izin veya uygun görüş yazısı
- Varsa, pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyelerinin bu görevi kabul ettiklerine ilişkin yazılı beyanları (Bu belgede yönetim kurulu üyesinin yerleşim yeri, uyruğu, T.C. vatandaşı ise kimlik numarası, yabancı uyruklu ise vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numarası bilgileri yer almalıdır. Belgeye yönetim kurulu üyesi yabancı uyruklu ise onaylı pasaport sureti ve ikameti Türkiye’de olan yabancı uyruklu için noter onaylı ikamet tezkeresi eklenmelidir)
- Yönetim kurulunda bir tüzel kişinin bulunması halinde, tüzel kişi ile birlikte tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen bir gerçek kişinin adı ve soyadı ve belirlemeye ilişkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği,
- Yönetim kurulu üyesinin ortaklar dışından atanan yabancı uyruklu tüzel kişi olması halinde tüzel kişinin güncel sicil kayıtlarını içeren belge
- Şirketi temsil ve ilzama yetkili kılınan kişilerin imza beyannameleri
- Yabancı uyruklu gerçek kişi ortakların tercüme edilmiş noter onaylı pasaport suretleri, vergi dairesinden alınacak vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numaralarını gösteren belge ayrıca Türkiye’de ikamet ediyor ise noter onaylı ikamet tezkeresi
- Oda kayıt beyannamesi (Yetkililerce İmzalanmalı – ortakların resimleri bulunmalıdır)
- Reşit olmayan şirket ortağının anne ve babasının ya da anne/babadan herhangi birisinin şirkete ortak olması halinde reşit olmayan ortak için mahkemeden alınmış kayyum atama kararı
- Gümrük müşavirliği şirketlerinde ortakların ve dışarıdan atanan gümrük işlemlerinde yetkili müdürlerin noter tasdikli gümrük müşavirliği izin belgesi ibraz edilmelidir.
- Ayni sermaye konulacaksa;
- Şirkete konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmeler ve ayınların değerinin tespitine ilişkin mahkemece atanan bilirkişi tarafından hazırlanmış değerlemeye ilişkin bilirkişi raporu ile mahkemenin bilirkişi atama yazısının aslı veya onaylı suretleri
- Konulan ayni sermaye üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili sicilden alınacak yazı aslı
- Ayni sermaye olarak konulan taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve ayınların kayıtlı bulundukları sicillere şerh verildiğini gösteren belge aslı )
- Ayın ve işletmelerin devir alınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirket ile kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler
Limited Şirketin Tescili İçin Gerekli Belgeler;
- Başvuru Dilekçesi ve kuruluş bildirim formu
- Kurucuların imzaları tasdik edilmiş şirket sözleşmesi
- Rekabet Kurumu payının ödendiğini gösterir ödeme belgesi
- Ortak olmayan müdürler kurulu üyelerinin bu görevi kabul ettiklerine ilişkin yazılı beyanları (Bu belgede yönetim kurulu üyesinin yerleşim yeri, uyruğu, T.C. vatandaşı ise kimlik numarası, yabancı uyruklu ise vergi numarası veya yabancılara mahsus kimlik numarası bilgileri yer almalıdır. Belgeye yönetim kurulu üyesi yabancı uyruklu ise onaylı pasaport sureti ve ikameti Türkiye’de olan yabancı uyruklu için noter onaylı ikamet tezkeresi eklenmelidir)
- Müdürler kurulunda bir tüzel kişinin bulunması halinde, tüzel kişi ile birlikte tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen bir gerçek kişinin adı ve soyadı ve belirlemeye ilişkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği
- Oda kayıt beyannamesi (Yetkililerce İmzalanmalı – ortakların resimleri bulunmalıdır)
- Şirket müdürlerinin imza beyannameleri
- Reşit olmayan şirket ortağının anne ve babasının ya da anne/babadan herhangi birisinin şirkete ortak olması halinde reşit olmayan ortak için mahkemeden alınmış kayyum atama kararı
Şirket Kuruluş Bildirisi
Şirket kuruluşu ile ilgili ticaret sicil müdürlüğüne başvuru yapıldıktan sonra ticaret sicil müdürlüğü, şirket kuruluşunu iligi vergi dairesi ve sosyal güvenlik kurumuna bildirecektir. Vergi dairesi gerekli bildirimi aldıktan sonra şirket merkez adresine gidip tespit tutanağı hazırlayacaktır.
İmza sirküleri düzenlenmesi
Şirket temsilcilerinin imaz atma yetkisi olduğuna dair noter onaylı imza sirküleri düzenlenmesi aşamasıdır.
Yabancı Sermaye Bilgi Sistemine Kayıt Olunması
E-tuys olarak bilinen Yabancı Sermaye Bilgi Sistemine aşağıdaki belgelerin yüklenmesi işlemidir.
- Doğrudan yabancı yatırımlar için faaliyet bilgi formu
- Doğrudan yabancı yatırımlar için sermaye bilgi formu
- Doğrudan yabancı yatırımlar için hisse devri bilgi formu
Yabancı Şirketlerin Şubeleri
Merkezleri Türkiye dışında bulunan ticari işletmelerin Türkiye’deki şubeleri, kendi ülkelerinin kanunlarının ticaret unvanına ilişkin hükümleri saklı kalmak şartıyla, yerli ticari işletmeler gibi tescil olunur. Bu şubeler için yerleşim yeri Türkiye’de bulunan tam yetkili bir ticari temsilci atanır. Ticari işletmenin birden çok şubesi varsa, ilk şubenin tescilinden sonra açılacak şubeler yerli ticari işletmelerin şubeleri gibi tescil olunur. Yabancı bir şirketin Türkiye’de şubesini tescil ettirmek için, ilgili ticaret sicili müdürlüğüne sunulması gereken belgeler şunlardır:
- Şirket merkezinin bulunduğu kaynak ülke hukukunun, şube açacak işletme için tescilde aradığı şartların yerine getirildiğini ve şubenin tescili için ibrazı gerekli olan belgeleri gösteren yetkili makamdan alınmış yazı ve bir nüsha Türkçe çevirisi
- Kaynak ülkede şubenin tescili için ibraz gerekli tüm belgeler
- Şirketin güncel sicil kayıtlarını içeren belgenin ve şirket sözleşmesinin onaylı birer örneği ile birer nüsha Türkçe çevirisi
- Şirketin yetkili organının şube açma ve şubeye Türkiye’de yerleşik tam yetkili temsilci atanmasına ilişkin kararının aslı ve bir nüsha Türkçe çevirisi
- Şirketin ticaret unvanı, türü, işletme konusu, sermayesinin türü ve tutarı, kuruluş tarihi, sicil numarası, tabi olduğu hukuk, Avrupa Birliği üyesi olup olmadığı, internet sitesi, şubenin unvanı ve şubeye ayrılmış sermaye tutarı, şubeyi mahkemeler dâhil, özel kuruluşlar ve kamu kurum ve kuruluşları nezdinde tam yetkili olarak temsil edecek kişi veya kişilerin adı ve soyadı, kimlik numarası ve yerleşim yeri ile şubenin adresini içeren merkezin yetkilileri tarafından imzalanmış beyannamenin aslı ve bir nüsha Türkçe çevirisi.
- Şube açma kararında, Türkiye’deki şubeyi mahkemeler dâhil, özel kuruluşlar ve kamu kurum ve kuruluşları nezdinde tam yetkili olarak temsil edecek kişi veya kişiler ile bunlara verilen yetki belirtilmemiş ise bu konulara ilişkin düzenlenen vekaletnamenin aslı ve bir nüsha Türkçe çevirisi
- Şubeyi temsil edecek kişilerin imza beyanları
- Açılması Ticaret Bakanlığı veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şubeler için bu izin veya uygun görüş yazısı
Yabancı Bir Şirketin Merkezinin Türkiye’ye Taşınması
Yabancı bir ülkede kurulu ticaret şirketinin merkezinin Türkiye’ye taşınması mümkündür. Merkezini Türkiye’ye taşıyan ticaret şirketlerinin tescilinde kuruluşa ait hükümler uygulanır. Ticaret sicili müdürlükleri; bu tescil sırasında, merkezini taşıyan ticaret şirketinin şirket sözleşmesinin Türk hukukuna uygun olup olmadığını veya uyarlanıp uyarlanmadığını araştırmakla yükümlüdür.
Bir şirketin merkezinin Türkiye’ye taşınması halinde öncelikle ticaret şirketinin tescili için gerekli olan belgelerin müdürlüğe verilmesi gerekir. Bunun yanında müdürlüğe ilgili makamlarca onaylanarak verilmesi gereken belgeler şunlardır:
- Merkezi Türkiye’ye taşınan ticaret şirketinin yabancı memleket kanununa uygun olarak mevcut bulunduğunu gösteren ve o ülkenin ticaret sicili tarafından verilmiş olan veya sicil teşkilatı yok ise yetkili makamı tarafından verilmiş olan belge ve Türkçe çevirisi
- Merkez değişikliğinin kendi hukukuna uygun olduğuna ilişkin yurtdışındaki yetkili makamdan alınan belge ve Türkçe çevirisi
- Merkezi nakledilen ticaret şirketinin, Türk hukukuna uyarlanmış şirket sözleşmesi ve Türkçe çevirisi
- Merkezini taşıyacak şirketin tescili izne bağlı ise, ilgili kurumdan alınan izin yazısı