Vardiya Değişimi 24 saatse hafta tatili olarak kabul edilir,
4857 sayılı İş Kanununun 46 ncı maddesinde, işçinin tatil gününden önce aynı Yasanın 63 üncü maddesine göre belirlenmiş olan iş günlerinde çalışmış olması koşuluyla, yedi günlük zaman dilimi içinde yirmidört saat dinlenme hakkının bulunduğu belirtilmiş, işçinin hafta tatili gününde çalışma karşılığı olmaksızın bir günlük ücrete hak kazanacağı da 46 ncı maddenin ikinci fıkrasında hüküm altına alınmıştır.
Hafta tatili izni kesintisiz en az yirmidört saattir. Bunun altında bir süre haftalık izin verilmesi durumunda, usulüne uygun şekilde hafta tatili izni kullandığından söz edilemez. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz. Buna göre hafta tatilinin yirmidört saatten az olarak kullandırılması halinde hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır.
Somut uyuşmazlıkta, Mahkemece davacının 15 günde bir değişen vardiya sistemi ile 07.00-19.00 ve 19.00-07.00 saatleri arasında çalıştığı ve her hafta tatilinde çalıştığı kabul edilerek hesaplanan alacaklar hüküm altına alınmıştır. Ancak 07.00-19.00 ve 19.00-07.00 saatleri arasında 15 günde bir değişen vardiya sistemine göre çalışma halinde, davacının vardiya değişim günlerinde kesintisiz 24 saat dinlenme imkanına sahip olacağı açıktır. Mahkemece bu yön gözetilmeden, davacının her hafta tatilinde çalıştığı kabul edilerek hesaplanan hafta tatili alacağının hüküm altına alınması hatalıdır.
Temyiz edilen kararın açıklanan sebeplerle bozulması gerekmiştir.[1]
Vardiya Değişimi 24 saatse Hafta Tatili Olarak Kabul edilebilir.
Hafta tatili ücreti yönünden ise, mahkemece davacının her hafta tatilinde çalıştığı kabul edilerek hüküm kurulmuştur. Taraflar arasında davacının aylık olarak değişen vardiya düzeninde çalıştığı uyuşmazlık konusu değildir. Bu halde, davacının vardiya değişim dönemlerinde vardiya sisteminin niteliği gereği kesintisiz 24 saat dinleneceği dikkate alınmalıdır.[2]
Hafta Tatilinin Toplu Kullandırılması Hafta Tatili hakkını Etkilemez
Somut uyuşmazlıkta, davacı işçiye davalı işveren tarafından 15 defada toplam 130 gün hafta tatili izni kullandırıldığı görülmekte olup 130 gün hafta tatili izni davacının hak ettiği hafta tatili iznini karşıladığı gerekçesi ile davacının hafta tatili talebi reddedilmiş ise de bu kabul yerinde değildir.
Hafta tatili, 7 günlük çalışma periyodu içerisinde kesintisiz 24 saat olarak kullandırılmak zorundadır ve toplu kullandırılması borcu ortadan kaldırmaz. Ancak davacı 15 kez hafta tatiline çıkmış olup kullandığı hafta tatili süresi her defasında bir günden fazla ise de bu toplu hafta tatili kullanımlarında her defasında 1 gün yasal hafta tatili izni kullandığı kabul edilerek hesaplama yapılmalıdır. Yazılı şekilde talebin reddine karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.[3]
Hafta Tatilindeki Takdiri İndirim Sadece Tanık Anlatımı olması durumunda geçerlidir, yazılı belge varsa takdiri indirim yapılmaz.
Hafta tatili çalışmalarının uzun bir süre için hesaplanması ve miktarın yüksek çıkması halinde Dairemizce son yıllarda taktiri indirim yapılması gerektiği istikrarlı uygulama halini almıştır. Ancak, hafta tatili çalışmasının taktiri delil niteliğindeki tanık anlatımları yerine, yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanması durumunda, böyle bir indirime gidilmemesi gerekir.
Hafta tatili çalışmalarının yazılı delil yerine tanık beyanlarına dayalı olarak hesaplanması halinde, işçinin sürekli olarak aynı şekilde çalışması mümkün olmadığından, hastalık mazeret izin gibi nedenlerle belirtildiği şekilde çalışamadığı günlerin olması kaçınılmaz olup, bu durumda karineye dayalı makul indirim yapılmalıdır(Yargıtay HGK, 06.12.2017 tarih 2015/9-2698 E.-2017/1557 K.).
Hafta tatili çalışmalarının tanık anlatımları yerine doğrudan yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanması durumunda böyle bir indirime gidilmemektedir.[4]
Hafta tatilinin toplu kullandırılması durumunda alacak hesabı
Hafta tatili izinlerinin işçinin dinlenme hakkına ilişkin olması sebebiyle, hafta tatili izninin yasal düzenlemenin amacına aykırı şekilde toplu olarak kullandırılamayacağına ilişkin kabul isabetlidir. Ancak hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması halinde, hafta tatili ücreti alacağının hesaplanmasında, hafta tatilinin toplu kullanılmasına ilişkin belgelerde yazılı izin günlerinden ilgili haftaya (yedişer günlük zaman dilimleri nazara alınarak) denk gelen hafta tatili gününde işçinin dinlendiğinin kabulü gerekir.
Ayrıca işçinin toplu olarak izin kullandığı dönemde çalışması karşılığı olmayan 1 yevmiye tutarındaki ücretin de davacıya ödendiği dikkate alındığında davacıya sadece 0,5 yevmiyesi kadar ödeme yapılmalıdır.
Buna göre de, mahkemece davacının toplu olarak kullandığı izinlerin hafta tatilinden sayılmayan ve fiilen çalışılmayan her bir günü için, 0,5 yevmiye üzerinden hesaplama yapılmalı ve bu suretle davacının hafta tatili alacağı belirlenmelidir. Anılan hususlar gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozma sebebidir.[5]
Hafta Tatili Ücreti Hesabı
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, fazla çalışmanın yanısıra hafta tatili ve ulusal bayram ve genel tatil ücreti alacakları da %50 zamlı olarak hesaplamış olup, bu günlerde çalışma var ise 1 saat bile olsa tam gün yevmiye ücretine hak kazanılacağı; dolayısıyla hafta tatilinde çalışıldığında çalışılmasa da ödenmesi gereken 1 yevmiyenin yanı sıra 1.5 yevmiyeye; genel tatil gününde çalışıldığında çalışılmasa da ödenmesi gereken 1 yevmiyenin yanı sıra 1 yevmiyeye de daha hak kazanılacağı göz ardı edilmiş ise de davacının hükmü temyiz etmediği dikkate alındığında davalı yararına olan bu hesaplama yöntemi bozma nedeni yapılmamıştır.[6]
Hafta Tatili Çalışması Hesabı
Hafta tatili çalışmasında günlük 7.5 saati aşan kısım fazla mesai çalışmasına ilave edildiğinden, yukarıdaki bozma gerekçesi doğrultusunda, hafta tatillerinin yarısında çalışıldığı kabulünün, fazla mesai süresine ve hesabına etkisi nedeniyle fazla mesai ücretinin de yeniden hesaplanması gerektiği gözden kaçırılmamalıdır.[7]
Hafta Tatili Çalışması Hesabı
Dosya içinde bulunan time -sheet kayıtlarında ”fazla mesai ve normal mesai” olarak belli saat sayılarına yer verilmiş, bazı hafta tatili karşılığında ise ”fazla mesai ”açıklamasıyla çalışma süreleri gösterilmiştir. Bilirkişi raporunda fazla çalışma ücreti ile hafta tatili ücreti ayrı ayrı hesaplanmış olup davalı vekili tarafından mükerrer hesaplama yapıldığı itirazı yapılmıştır. Bu konuda hesap raporu denetime elverişli olmayıp hafta tatili çalışmalarında 7.5 saati aşan çalışma sürelerinin varlığı halinde çalışılan bu sürenin fazla çalışma hesabında dikkate alınması gerekir. Mahkemece bu konuda hesap yöntemi açık ve mükerrer yararlanmaya yol açmayacak şekilde hüküm kurmak üzere kararın bozulması gerekir.[8]
Hafta Tatili Çalışmasında 7,5 Saat Üzeri Kısımlar da Yuvarlanmalıdır
Somut olayda; davacının haftanın 6 günü 08.00-18.00 saatleri arasında 1 saat ara dinlenmesi düşülerek haftalık 9 saat fazla çalıştığı, ayrıca ayda 3 hafta tatilinde çalıştığı ve 08.00-17.00 saatleri arasında 9 saatlik çalışmasından 1 saat ara dinlenme düşülmesiyle 8 saat çalıştığı 7,5 saati aşan 0,5 saat çalışması olduğu ve ayda 3 gün 0,5 saatin 1,5 saate tekabül ettiği ve 1,5/4 =0,38 saat eklenerek haftalık çalışma süresinin 9,38 saat olduğu değerlendirmesiyle hüküm kurulmuştur. Ancak, dosyadaki bilgi ve belgelerle birlikte açtığı dava Yargıtay incelemesinden geçen diğer davacı … …’ın beyanlarındaki haftanın ortalama 4 gününde mesainin saat 19.00’a kadar uzadığı, Cumartesi günü 13.00’e kadar çalıştıkları ve haftanın iki günü işin daha erken 15.30’da bittiği şeklindeki beyanı gözetildiğinde fazla çalışma alacağının hesaplanan şekilde olmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle, dosyadaki bilgi ve belgelerle birlikte davacı … …’ın beyanları gözetildiğinde, hafta tatilinde tüm gün çalıştığı beyan edildiğinden haftanın 3 günü 08.00-19.00 arası çalışmasından 1 saat ara dinlenme düşülerek 10 saat çalıştığı, 2 günü 08.00-15.30 saatleri arasındaki 7,5 saatlik çalışmasından 0,5 saat ara dinlenmesi düşülerek 7 saat çalıştığı ve Cumartesi günü 08.00-13.00 arası 5 saatlik çalışmasından 0,5 saat ara dinlenme düşülerek 4,5 saat çalıştığı haftalık çalışma süresinin toplam 48,5 saat olduğu ve davacı tarafça bilirkişi raporuna itiraz söz konusu olmadığından 0,38 saatlik hafta sonu fazla çalışmasının da 1 saate yuvarlanarak eklenmesiyle haftalık 4,5 saat fazla çalışıldığı anlaşılmaktadır. Hesaplamanın bu şekilde yapılması gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsiz olmuştur.[9]
[1] 22. Hukuk Dairesi 2017/26369 E., 2019/23539 K.
[2] 22. Hukuk Dairesi 2017/25700 E., 2019/21498 K.
[3] 9. Hukuk Dairesi 2015/34272 E., 2019/6327 K.
[4] 9. Hukuk Dairesi 2015/34272 E., 2019/6327 K.
[5] 9. Hukuk Dairesi 2020/7940 E., 2020/18199 K.
[6] 22. Hukuk Dairesi 2017/26183 E., 2019/24127 K.
[7] 9. Hukuk Dairesi 2021/2341 E., 2021/6190 K.
[8] 9. Hukuk Dairesi 2021/1534 E., 2021/5287 K.
[9] 9. Hukuk Dairesi 2021/5456 E., 2021/9725 K.